Ο βιονικός μας εγκέφαλος

Θυμάμαι όταν ήμουν μικρός, βλέπαμε ταινίες για το μέλλον. Εκείνες τις φουτουριστικές κοινωνίες όπου οι άνθρωποι είχαν εμφυτεύματα στον εγκέφαλο, επικοινωνούσαν τηλεπαθητικά με μηχανές, έπαιρναν αποφάσεις με υπεράνθρωπη ταχύτητα. Ήταν ο κόσμος των “βιονικών ανθρώπων”.

Σήμερα, κοιτάω πίσω και συνειδητοποιώ πως… δεν πέσαμε και πολύ έξω. Απλώς δεν το καταλάβαμε.
Ο λόγος; Γιατί ο βιονικός εγκέφαλος δεν μπήκε μέσα στο κεφάλι μας - μπήκε στην τσέπη μας.

Από εξωτερική μνήμη… σε εξωτερική νοημοσύνη

Κάποτε τα ψηφιακά μας εργαλεία ήταν αποθηκευτικοί χώροι - εξωτερικές μνήμες που κρατούσαν για εμάς ό,τι δεν μπορούσαμε να θυμόμαστε. Σημειώσεις, φωτογραφίες, ημερολόγια.

Σήμερα, όμως, αυτά τα ίδια εργαλεία δεν θυμούνται μόνο. Μπορούν και σκέφτονται. Είναι πια προεκτάσεις της νοημοσύνης μας. Συνεργάζονται, μαθαίνουν, προβλέπουν. Δεν είναι πια κουτάκια που φυλάνε δεδομένα. Είναι συνεργάτες σκέψης.

Πίσω από γνώριμες εφαρμογές - το Copilot του Microsoft 365, το Google Assistant, τον “έξυπνο βοηθό” στο Notion - κρύβονται πλέον ισχυρά γλωσσικά μοντέλα. Μηχανισμοί σκέψης που οργανώνουν, προτείνουν και προβλέπουν. Σαν μικρά κομμάτια ενός δεύτερου μυαλού που δουλεύει στο παρασκήνιο για λογαριασμό μας.

Κάποτε λέγαμε “external brain” για να περιγράψουμε το Google. Τώρα πια έχουμε ένα "βιονικό νευρικό σύστημα", συνδεδεμένο με APIs, βάσεις δεδομένων, και predictive μοντέλα. Σκέψου το λίγο:

• Μπορείς να του πεις "γράψε μου ένα email σαν να είμαι διευθυντής",
• ή βρες μου τις βασικές διαφορές ανάμεσα σε δύο ETFs,
• ή μετασχημάτισε αυτό το Excel σε dashboard - και το κάνει.
• ή Sora, φτιάξε μου μια εικόνα σχετική με ένα άρθρο που έχει θέμα «Βιονικός Εγκέφαλος και η τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινότητα» - ναι για αυτό το άρθρο λέω. 

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι μακριά. Είναι δίπλα.

Κάθε φορά που λες "ας ρωτήσω το ChatGPT", ενεργοποιείς κάτι πολύ περισσότερο από μια αναζήτηση. Ενεργοποιείς ένα υπόβαθρο με εκατοντάδες δισεκατομμύρια παραμέτρους, ένα προεκπαιδευμένο μοντέλο που γεννά γλώσσα με βάση το δικό σου ερώτημα.

Και το πιο εντυπωσιακό; Το κάνεις χωρίς να είσαι μηχανικός.

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μεταφερθεί από τα ερευνητικά εργαστήρια στη ρουτίνα του μέσου ανθρώπου - και αυτό είναι τεράστιο. Γιατί η προσβασιμότητα στη γνώση και στη δημιουργία γίνεται πλέον οριζόντια.

...Αλλά δεν είναι όλα τόσο απλά

Το μέτρο και η συνείδηση

Η μεγάλη μας πρόκληση σήμερα δεν είναι η πρόσβαση στην Τεχνητή Νοημοσύνη - αυτή είναι παντού γύρω μας. Το δύσκολο είναι να μάθουμε πώς να τη μετατρέπουμε σε εργαλείο και όχι σε δεκανίκι. Γιατί αν την αφήσουμε να μας τραβά από το χέρι χωρίς αντίσταση, θα πάψουμε να περπατάμε μόνοι μας. Αλλά αν τη δούμε ως καθρέφτη και πυξίδα - ως έναν συνεργάτη και όχι αφέντη - τότε ίσως καταφέρουμε να σκεφτόμαστε και να πράττουμε καλύτερα.

Η φράση του Jeff Bezos το λέει καλύτερα από οποιονδήποτε:

“Anybody who doesn't change their mind a lot is dramatically underestimating the complexity of the world.”

Η τεχνητή νοημοσύνη μας υπενθυμίζει ότι ο κόσμος είναι σύνθετος. Πιο σύνθετος απ' όσο μπορούμε να καταλάβουμε. Και σε έναν τέτοιο κόσμο, η προσαρμοστικότητα είναι αρετή. Το να αλλάζουμε γνώμη, να δοκιμάζουμε νέα εργαλεία, να μαθαίνουμε - αυτό είναι το πραγματικό superpower.

Ο βιονικός εαυτός μας

Δεν έχουμε εμφυτεύματα. Δεν έχουμε καλώδια στον αυχένα. Δεν έχουμε ούτε ένα τσιπ πίσω από το αυτί μας που να μας συνδέει με το cloud.

Όμως έχουμε κάτι εξίσου ισχυρό: μια μόνιμη, σχεδόν αόρατη συνεργασία με μηχανές που σκέφτονται για εμάς ή ακόμη και αντί για εμάς,

Αν το σκεφτούμε βαθύτερα, αυτός ο «βιονικός εαυτός» έχει ήδη αρχίσει να διαμορφώνεται.

Μας βοηθάει να θυμόμαστε καλύτερα και μας προτείνει τι να πούμε, πότε να απαντήσουμε, ποιον δρόμο να ακολουθήσουμε. Μας απαλλάσσει από τον κόπο της ανάγνωσης, της σύγκρισης, της συγγραφής.

Αλλά μας προκαλεί και μια νέα ερώτηση: Τι μένει τελικά σε εμάς;

• Μήπως αρχίζουμε να απο-μαθαίνουμε βασικές δεξιότητες;
• Μήπως εμπιστευόμαστε υπερβολικά τις απαντήσεις, χωρίς να έχουμε την κρίση να τις αξιολογήσουμε;
• Μήπως χτίζουμε έναν κόσμο που λειτουργεί καλά, αλλά δεν καταλαβαίνουμε πώς;

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απειλή, είναι ευκαιρία.
Αλλά όπως κάθε ευκαιρία, απαιτεί επίγνωση, μέτρο και ευθύνη.

Δεν πρέπει να τρέξουμε πιο γρήγορα απ' όσο μπορούμε να καταλάβουμε.
Ο βιονικός εαυτός μας μπορεί να είναι ένα αριστούργημα, αλλά μπορεί να γίνει και ένας αυτόματος πιλότος χωρίς καπετάνιο.

Ο στόχος δεν είναι να γίνουμε υπεράνθρωποι.
Ο στόχος είναι να γίνουμε πιο ανθρώπινοι: με περισσότερη εστίαση, περισσότερη δημιουργικότητα, περισσότερο χώρο στη σκέψη και λιγότερη φθορά στο περιττό.

Το μέλλον είναι ήδη εδώ.
Το ερώτημα δεν είναι αν θα το αγκαλιάσουμε, αλλά πώς θα το ενσωματώσουμε - χωρίς να χαθούμε μέσα του.